23 એપ્રિલ 2025ના રોજ જમ્મુ-કાશ્મીરના સુંદર પર્વતીય વિસ્તારમાં, પહેલગામ ખાતે થયેલા આતંકવાદી હુમલામાં અનેક નિર્દોષ ભારતીય પ્રવાસીઓ ઘાયલ થયા હતા. આ હુમલાનું મોનિટરિંગ પાકિસ્તાન આધારિત આતંકી સંગઠનો સાથે જોડાયેલી પ્રવૃત્તિઓ સાથે થઈ રહી છે. દેશભરમાં ગુસ્સો ફાટી નીકળ્યો હતો અને ત્યારે ભારત સરકારે કાર્યવાહી કરવા માટે તાત્કાલિક કેબિનેટ સુરક્ષા સમિતિ (CCS) ની બેઠક બોલાવી.
🇮🇳 ભારતનો ઐતિહાસિક નિર્ણય: સિંધુ જળ સંધિ રોકાઈ
સિંધુ જળ સંધિ (Indus Waters Treaty), જે 1960માં ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે વિશ્વ બેંકની મધ્યસ્થીમાં કાયમ રાખવામાં આવી હતી, તેને રોકવાનો ઐતિહાસિક નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના અધ્યક્ષસ્થાનમાં થયેલી બેઠકમાં આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો. ગૃહમંત્રી અમિત શાહ, સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથસિંહ અને વિદેશ પ્રધાન એસ. જયશંકર પણ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
🌊 સિંધુ જળ સંધિ શું છે?
- સ્થાપના: 1960માં વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ આયૂબ ખાન વચ્ચે થઈ.
- નદીઓનો વિતરણ:
- ભારતને ત્રણ પૂર્વીય નદીઓ (રવિ, બિયાસ, સુતલુજ) નો અધિકાર
- પાકિસ્તાનને ત્રણ પશ્ચિમી નદીઓ (સિંધુ, ચેનાબ, ઝેલમ) નો અધિકાર
📽️ Video Evidence: પાણી અટકાવવાનો વીડિયો વાયરલ
પંજાબના એક સ્થાને સિંધુ નદી તરફ જતા પ્રવાહને અટકાવતી ચેનલનો દરવાજો બંધ કરતો વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થયો છે. તેને ભારતના પ્રથમ દૃષ્ટાંતરૂપ પગલાં તરીકે જોવામાં આવી રહ્યું છે.
#WATCH | India has suspended the Indus Waters Treaty with Pakistan following the Pahalgam terror attack
— Tv9 Gujarati (@tv9gujarati) April 25, 2025
Visuals from the Baglihar Hydroelectric Power Project built on the Chenab River in Ramban, J&K#Pakistan #Chenabriver #Pahalgam #PahalgamTerroristAttack #pahalgamattack pic.twitter.com/0CK4iQRFBS
🧨 પાકિસ્તાનની પ્રતિક્રિયા: 'યુદ્ધ સમાન પગલું'
પાકિસ્તાનના વડાપ્રધાન શાહબાઝ શરીફે તરત જ રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સમિતિ (NSC) ની બેઠક બોલાવી. તેઓએ જણાવ્યું કે ભારતનું પગલું 'યુદ્ધ સમાન' છે અને તેનો જવાબ ભારત સાથે વેપાર બંધ કરીને, પાકિસ્તાનના હવાઇ વિસ્તારથી ભારતીય વિમાનોને નોકારા બનાવીને અને વાઘા બોર્ડર બંધ કરીને આપવામાં આવશે.
📜 અગાઉના હુમલાઓ અને India's Stand
- પુલવામા હુમલો (2019): 40 જવાનો શહીદ
- ઉરી હુમલો (2016): સરજિકલ સ્ટ્રાઇકથી જવાબ
- બંને વખતે પણ ભારતે સિંધુ જળ સંધિ પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો વિચાર કર્યો હતો, પરંતુ પગલાં લીધાં નહતાં.
- પીએમ મોદીએ 2016માં કહ્યું હતું: "રક્ત અને પાણી એકસાથે વહી શકતા નથી."
🌐 આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિસાદ
- યુનાઇટેડ નેશન્સ: બંને દેશોને શાંતિ જાળવવાની અપીલ
- યુએસ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટ: ભારતનો આતંક સામે લડવાનો અધિકાર માન્ય
- ચીન: નિરીક્ષણમાં છે, પાકિસ્તાનને સમર્થન મળવાનું શક્ય
📉 અર્થતંત્ર અને ખેતી પર અસર
- પાકિસ્તાનના કૃષિ આધારિત પ્રાંતોમાં ખેતરમાં સિંધુ અને ચેનાબ નદીઓના પાણી પર મોટી નિર્ભરતા છે.
- આ પગલાથી પાકિસ્તાનમાં પાણીની અછત ઊભી થઈ શકે છે.
- ભારત તરફથી પાણી અટકાવવાથી પાકિસ્તાનમાં ભવિષ્યમાં કટોકટી સર્જાઈ શકે છે.
🧭 આગામી દિશા: શું હવે ક્યારેય પુનઃસ્થાપિત થઈ શકે?
વિશ્વ રાજકારણમાં પાણી એક નવું હથિયાર બની રહ્યું છે. જો ભારત પાકિસ્તાન તરફ કોઈ શાંતિપૂર્ણ સહયોગ શરત હેઠળ પુનઃસ્થાપિત કરે, તો સંભવ છે કે આ સંધિ ફરી જીવંત બને. પરંતુ તત્કાલિક પરિસ્થિતિને જોતા તે શક્ય લાગતું નથી.
🔚 નિષ્કર્ષ
સિંધુ જળ સંધિ પર ભારતે લીધો એવો કઠોર અને ઐતિહાસિક નિર્ણય, દેશની સુરક્ષા અને આતંકવાદ સામેના ઝુંબેશના પર્વમાં ઐતિહાસિક સાબિત થશે. હવે સમગ્ર વિશ્વની નજર ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચે પાણીની રાજનીતિ પર છે.