હિંદુ ધર્મમાં જ્યોતિર્લિંગોને ભવ્ય અને દૈવિક મહત્વ પ્રાપ્ત છે. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર, ભગવાન શિવ જ્યાં પોતાના દિવ્ય પ્રકાશ રૂપે પ્રગટ થયા હતા, તેવા સ્થાનને જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
📖 શિવ મહાપુરાણમાં લખ્યું છે કે પ્રાચીન કાળમાં, બ્રહ્મા અને વિષ્ણુ વચ્ચે સર્વશ્રેષ્ઠતા માટે વિવાદ થયો. ત્યારે ભગવાન શિવે અનંત તેજરૂપી એક દિવ્ય થાંભલો પ્રગટ કર્યો. બ્રહ્મા અને વિષ્ણુ એના છેડે પહોંચવા અસમર્થ રહ્યા અને તેમને શિવ તત્ત્વની મહત્તા સમજાઈ. જ્યાં-જ્યાં આ દિવ્ય પ્રકાશ પ્રગટ થયો હતો, તે સ્થળો જ 12 જ્યોતિર્લિંગો તરીકે પ્રસિદ્ધ થયા.
🕉️ 12 જ્યોતિર્લિંગો અને તેમનો ઇતિહાસ 🕉️
1️⃣ સોમનાથ જ્યોતિર્લિંગ (ગુજરાત)
સૌ પ્રથમ સોમનાથ મહાદેવનું મહત્વ છે. કહેવાય છે કે ચંદ્રદેવે ભગવાન શિવની આરાધના કરી હતી, અને તેઓએ તેને શાપમુક્ત કર્યા. આ મંદિર અનેક વખત વિદેશી આક્રમણકારો દ્વારા ધ્વંસ થયું, પરંતુ દરેક વખત ફરીથી તેનું પુનર્નિર્માણ થયું.
સોમનાથ મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
2️⃣ મલ્લિકાર્જુન જ્યોતિર્લિંગ (આંધ્ર પ્રદેશ)
શિવ અને પાર્વતીના પુત્રો, કાર્તિકેય અને ગણેશ વચ્ચેના એક કથાનુસાર, ભગવાન શિવ અને માતા પાર્વતી આ પર્વત પર વિરાજમાન થયા.
મલ્લિકાર્જુન મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
3️⃣ મહાકાલેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ (મધ્યપ્રદેશ)
આ એકમાત્ર દક્ષિણમુખી જ્યોતિર્લિંગ છે, જે દુષ્ટ રાક્ષસ દૂષણનું સંહાર કરવા માટે પ્રગટ થયો હતો. उज्जૈન नगરી માટે મહાકાલ શાસક અને રક્ષક ગણાય છે.
મહાકાલેશ્વર મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
4️⃣ ઓમકારેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ (મધ્યપ્રદેશ)
દેવેન્દ્ર ઈન્દ્ર અને દાનવોના યુદ્ધમાં દેવતાઓએ શિવની આરાધના કરી હતી. તેમથી પ્રસન્ન થઈને, શિવ એ અહીં ૐ આકારનું જ્યોતિર્લિંગ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું.
ઓમકારેશ્વર મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
5️⃣ કેદારનાથ જ્યોતિર્લિંગ (ઉત્તરાખંડ)
પાંડવો શિવના દર્શન માટે આવ્યા હતા, પણ શિવે તફાવત રહેવા માટે ભૈંસનું રૂપ ધારણ કર્યું. ભીમે તેમને પકડી લીધા અને તેઓએ અહીં જ્યોતિર્લિંગ રૂપ ધારણ કર્યો.
કેદારનાથ મહાદેવના લાઈવ દર્શન કરવા અહીં ક્લિક કરો
6️⃣ ભીમાશંકર જ્યોતિર્લિંગ (મહારાષ્ટ્ર)
ભીમક નામના રાક્ષસનો સંહાર કરવા માટે ભગવાન શિવે અહીં પરાક્રમ દર્શાવ્યો હતો. સહ્યાદ્રી પર્વતોમાં આ જગ્યા સુંદર ઘેરી જંગલો અને નદીઓથી ભરપૂર છે.
ભીમાશંકર મહાદેવના લાઈવ દર્શન કરવા અહીં ક્લિક કરો
7️⃣ કાશી વિશ્વનાથ જ્યોતિર્લિંગ (ઉત્તરપ્રદેશ)
સંપૂર્ણ વિશ્વના પાલનહાર ભગવાન વિશ્વનાથ કાશી ધામમાં વસે છે. અહીં મોક્ષપ્રાપ્તિ માટે લોકો અંતિમ સંસ્કાર પણ કરતા હોય છે.
વિશ્વનાથ મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
8️⃣ ત્ર્યંબકેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ (મહારાષ્ટ્ર)
ગોદાવરી નદીના તટ પર આવેલા આ જ્યોતિર્લિંગની ખાસીયત એ છે કે તેમાં બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશની ત્રિ-લિંગ આકારની મૂર્તિ છે.
ત્ર્યંબકેશ્વર મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
9️⃣ વૈદ્યનાથ જ્યોતિર્લિંગ (ઝારખંડ)
રાવણે ભગવાન શિવને પ્રસન્ન કરવા માટે અહીં તપ કર્યા અને જ્યોતિર્લિંગ સ્થાપન કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો.
બૈજનાથ મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
🔟 નાગેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ (ગુજરાત)
આ જ્યોતિર્લિંગ શિવના ભક્ત સુપિયાની કથા સાથે સંકળાયેલું છે. અહીં શિવના અનંત સર્પ સ્વરૂપની મૂર્તિ છે.
1️⃣1️⃣ રામેશ્વરમ જ્યોતિર્લિંગ (તમિલનાડુ)
ભગવાન શ્રીરામે લંકા પર ચડાઈ પહેલાં શિવલિંગ સ્થાપ્યું હતું. હનુમાન ગંગા લાવવી માટે ગયેલા, ત્યાં સુધી માતા સીતાએ રેતનું લિંગ બનાવ્યું.
રામેશ્વર મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
1️⃣2️⃣ ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ (મહારાષ્ટ્ર)
એક ભક્ત સ્ત્રી ઘૃષ્ણાની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવે અહીં જ્યોતિર્લિંગ સ્વરૂપ ધારણ કર્યું.
ધુષ્મેશ્વર મહાદેવના લાઈવ દર્શન માટે અહીં ક્લિક કરો
🔱 નિષ્કર્ષ
જ્યોતિર્લિંગો માત્ર શિવના પૂજા સ્થાનો જ નથી, પણ હિન્દુ સંસ્કૃતિના ચિહ્નો અને તપસ્વીઓના આરાધ્ય કેન્દ્રો છે. પ્રત્યેક જ્યોતિર્લિંગ પાછળ એક અનન્ય કથા અને ઐતિહાસિક પ્રસ્તાવ છે.
✨ જય મહાકાલ! ✨